Tromboza je formiranje krvnog ugruška unutar krvne žile uslijed čega dolazi do sprječavanja normalnog toka krvi kroz sustav cirkulacije. Mehanizam stvaranja ugruška je normalni obrambeni mehanizam organizma kojim se kod ozljede krvne žile sprječava krvarenje i iskrvarenje. Tromboza nastaje kada se ugrušak stvara neočekivano, kada nema ozljede krvne žile, ali postoje neka druga patološka stanja koja prethode trombozi. Ugrušak se ponekad može otkinuti i slobodno putovati kroz organizam i završiti u udaljenim organima. Takav ugrušak se tada naziva embolus a stanje tromboembolija. Ovisno o krvnoj žili u kojoj se ugrušak stvara razlikujemo vensku i arterijsku trombozu.

Venska tromboza nastaje u sustavu vena. Najčešće se o radi o dubokim venama nogu u području vena potkoljenica ili natkoljenica. Venska tromboza također može nastati i u raznim venama unutrašnjih organa poput vena bubrega, jetre, mozga ili pak rjeđe u venama ruku.

Arterijska tromboza nastaje u arterijama. Najčešće nastaje kao posljedica pucanja aterosklerotskog plaka tj. masnih naslaga u krvnoj žili. Arterijska tromboza najčešće uzrokuje infarkt srca, moždani udar ili plućnu emboliju, što su potencijalno smrtonosna stanja. Isto tako, iako puno rjeđe, može uzrokovati infarkt drugih unutrašnjih organa.

Simptomi duboke venske tromboze nogu ili ruku su crvenilo kože, bolnost, otok, osjećaj topline. Ponekad su ti simptomi vrlo izraženi a ponekad gotovo da ih i nema. Simptomi arterijske tromboze su najčešće bol u prsnom košu ako se radi o infarktu srca, uz otežano disanje i znojenje ili u slučaju moždanog udara gubitak svijesti i motoričkih funkcija. Kod plućne embolije simptomi su najčešće naglo nastalo teško disanje, kašalj i nelagoda u prsima. Na dijagnozu možemo posumnjati kliničkim pregledom ali se dokazuje jedino uz pomoća laboratorijskih nalaza i ultrazvuka krvnih žila.

Do tromboze najčešće dolazi kod promjena u svojstvu krvi u stanjima koja se nazivaju hiperkoagulabilnima. To su poremećaji u kojim krv ima izraženije svojstvo stvaranja ugrušaka nego u zdravom organizmu. Najčešće su to urođeni poremećaji sa određenim genetskim poremećajima. no u nekim bolestima i stanjima mogu biti i stečeni. Kod bolesti stijenke krvnih žila također može nastati tromboza. Najčešće se radi o bolesti unutarnjeg sloja stijenke. Kod ateroskleroze cijelu unutarnji sloj stijenke krvnih žila je blago upaljen te je time sklon stvaranju masnih i kalcificiranih naslaga koje mogu puknuti i stvoriti tromb u krvnoj žili. Usporeni tok krvi također doprinosi stvaranju tromba u krvnoj žili. Najčešće se to događa kod srčanih aritmija kada dio krvi uslijed nepravilnih kontrakcija srca ostaje u srca i stvara se ugrušak koji može otići u sustavnu cirkulaciju i udaljene organe. Isto tako nakon većih operativnih zahvata, uslijed dugotrajnog mirovanja i u malignim bolestima može doći do nastanka ugruška u krvnoj žili, najčešće u dubokim venama nogu. Trudnoća je također stanje koje povećava rizik od nastanka tromboze. Nakčešće se radi o dubokoj venskoj trombozi nogu i potrebno je liječenje i daljnje praćenje do kraja trudnoće.

Učestalost tromboze u oba spola raste nakon 45-e godine i nešto je češća u muškaraca nego u žena.

Tromboza se u pravilu liječi u bolnici, primjenom različitih lijekova koji djeluju tako da otapaju ugrušak u krvi. To su lijekove koji se počinju uzimati pod liječničkim nadzorom i kasnije se pažljivo doziraju uz česte kontrole i stalni nadzor liječnika. U nekim stanjima moguće je izvesti operativni zahvat kojim se odstranjuje ugrušak iz cirkulacijskog sustava ili pak manje invazivan zahvat kada se u krvnu žilu ugrađuje tzv. stent ili prohodnica na mjestu stvaranja ugruška što krvnu žilu čini prohodnom i omogućuje normalan tok krvi. Kada je to dopušteno, najčešće nakon duboke venske tromboze nogu preporuča se izbjegavanje mirovanja te fizička aktivnost poput šetnje. Nerijetko se nakon duboke venske tromboze nogu preporučuje nošenje elastično kompresivnih čarapa. Da bi se prevenirala tromboza potrebno je slušati liječničke savjete o redovitom uzimanju lijekova, zdravoj prehrani i fizičkoj aktivnosti.

Autor: Dr. med. Ana Nedić